Her yıl kış ayları geldiğinde grip (influenza) vakalarında belirgin bir artış yaşanır. Peki neden?
Soğuk hava, kapalı ortamlar, azalan güneş ışığı ve zayıflayan bağışıklık sistemi bu artışın arkasındaki temel nedenlerdir.
Bu yazıda, kışın grip vakalarının artışını bilimsel verilerle ve biyolojik mekanizmalarla açıklıyoruz.
Soğuk Hava ve Virüsün Dayanıklılığı Arasındaki İlişki
Grip virüsü, influenza, A ve B tipi RNA virüslerinden oluşur. Araştırmalar, bu virüslerin soğuk ve kuru ortamlarda daha stabil olduğunu göstermektedir.
Bilimsel açıklama:
Grip virüsünün dış tabakasında, lipid (yağ) bazlı bir zar bulunur. Bu zar, düşük sıcaklıklarda katılaşarak virüsü çevresel koşullara karşı korur.
2007’de National Institutes of Health (NIH) tarafından yapılan bir çalışmaya göre, influenza virüsü 5°C’nin altında sıcaklıklarda havada daha uzun süre aktif kalabilmektedir.
Kısaca:
” Sıcaklık düştükçe virüs daha uzun süre bulaşıcı kalır.”
Kapalı Ortamlar ve Hava Sirkülasyonu Eksikliği️
Kış aylarında insanlar soğuktan korunmak için kapalı alanlarda daha fazla vakit geçirir. Bu da virüslerin yayılması için ideal bir ortam oluşturur.
Bilimsel açıklama:
Havalandırması zayıf ortamlarda, enfekte bir kişinin öksürmesi veya hapşırmasıyla havaya karışan damlacıklar uzun süre askıda kalıyor. 2020’de Harvard School of Public Health tarafından yayımlanan bir çalışma, hava değişim hızının düşük olduğu kapalı ortamlarda bulaş riskinin 18 kat arttığını göstermiştir.
Kısaca:
“Kapalı, havasız alanlar virüslerin yayılması için doğal laboratuvar gibidir.”
Soğuk Hava Burun Savunmasını Zayıflatır
Burnumuz, solunum sistemimizin ilk savunma hattıdır. Ancak kışın soğuk hava bu savunmayı zayıflatır.
Bilimsel açıklama:
2015 yılında Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlanan bir araştırma, düşük sıcaklıkların burun mukozasındaki epitelyal hücrelerin antiviral tepkisini %40 oranında azalttığını ortaya koymuştur.
Yani burun hücreleri, virüsü tanıyıp yok etmekte daha yavaş kalır.
Kısaca:
“Soğuk hava, burun savunmasını devre dışı bırakır ve virüslerin çoğalmasına izin verir.”
Güneş Işığı ve D Vitamini Eksikliği
Kış aylarında günler kısalır, güneş ışığı azalır. Bu durum vücudun D vitamini üretimini düşürür.
Bilimsel açıklama:
D vitamini, bağışıklık hücrelerinin (T hücreleri ve makrofajlar) etkin çalışması için gereklidir.
British Medical Journal’da yayımlanan 2017 tarihli bir meta-analiz, düzenli D vitamini takviyesi alan kişilerin solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanma riskinin %12 daha az olduğunu göstermiştir.
Kısaca:
“Güneş ışığı azalır → D vitamini düşer → Bağışıklık sistemi zayıflar → Grip riski artar.”
Kışın Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kışın insanlar genellikle:
-
Daha az hareket eder,
-
Daha çok karbonhidrat tüketir,
-
Daha az taze sebze-meyve yer,
-
Daha çok uyku düzensizliği yaşar.
Bu alışkanlıklar bağışıklık sistemini olumsuz etkiler.
Bilimsel açıklama:
Bağışıklık sistemi hücrelerinin (özellikle T-lenfositlerin) etkili çalışması için yeterli protein, çinko, C vitamini ve uyku gereklidir. Bunların eksikliği, vücudu viral enfeksiyonlara açık hale getirir.
Virüslerin Mevsimsel Evrimi
Grip virüsü her yıl küçük genetik değişimler (antijenik drift) geçirir. Bu da bağışıklık sistemimizin onu tanımasını zorlaştırır.
Bilimsel açıklama:
Bu genetik mutasyonlar, virüsün yüzeyindeki hemaglutinin (HA) ve nöraminidaz (NA) proteinlerinde olur.
Kış ayları, bu mutasyonların hızlandığı dönemlerdir çünkü virüs daha çok kişiye bulaşarak çoğalma fırsatı bulur.
Kısaca:
“Daha fazla bulaşma = Daha fazla mutasyon = Yeni grip türleri.”
️
Kışın Grip Artışı Tesadüf Değil, Bilimsel Bir Gerçek
Kış aylarında grip vakalarının artması; hava sıcaklığı, nem oranı, güneş ışığı, insan davranışları ve virüsün biyolojik özelliklerinin karmaşık bir etkileşiminden kaynaklanır.
Kendinizi korumak için:
-
Kapalı ortamları sık sık havalandırın,
-
Güneşli havalarda dışarı çıkın,
-
Dengeli beslenin,
-
Yeterli uyuyun,
-
Ellerinizi düzenli yıkayın.