Toplum Hayatı ve Toplum Düzenini Sağlayan Kurallar

Hukuk, toplum halinde yaşayan insanların uyması gereken kuralları yazılı olarak hükme bağlar.  Hukuku yürürlüğe sokarak yaptırım gücü kazandıran ise devlettir. İşte bu yüzden hukuk kurallarının ihlali sonucunda kişi maddi bir yaptırım ile karşılaşır. Ancak toplum hayatı ve düzenini sağlayan din kuralları, ahlak kuralları ve görgü kuralları gibi yazılı olmayan kurallar da vardır.

Hukuk kavramının ve hukuk kurallarının amacının anlaşılması, sosyal düzen kurallarının iyi bilinmesi ve hukuk kuralları ile karşılaştırılması sonucunda mümkün olur.

Toplum Hayatı

İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için örgütlenerek  oluşturdukları ortak yaşam biçimine toplum denir. Toplumu oluşturan bireyler ortak bir kültürü paylaşır. Kişiler toplum denilen bu çevrede doğar, büyür ve ölürler. Kişi hayatı gelip geçici olsada toplum kuralları süreklilik taşır. Toplumdaki kuralların amacı sosyal ilişkilerin düzen içinde sürdürülmesini sağlamaktır.

Temel özellikleri şunlardır.

1. 1. İnsan Etkileşimi: Toplum hayatı, bireylerin birbirleriyle iletişim kurarak  ilişki kurması ve etkileşimde bulunmasıyla şekillenir. İnsanlar, aileleri, arkadaşları, iş arkadaşları ve diğer toplum üyeleri ile etkileşim içindedirler.
   2. Sosyal Normlar: Toplum hayatı, belirli kurallar, normlar ve değerler etrafında dönüyor. Bu normlar, bireylerin davranışlarını düzenler ve kabul edilebilir sosyal davranışları belirler.
   3. İşbirliği ve Toplumsal Bağlar: İnsanlar, toplum içinde işbirliği yaparak sosyal bağlar kurarlar. Bu bağlar, dayanışma, aidiyet duygusu ve toplumsal birlik oluşturur.
   4. Kültür ve Değerler: Toplum hayatı, kültürel değerler, inançlar, gelenekler ve ritüeller etrafında şekillenir. Bu unsurlar, toplumun kimliğini ve birliğini oluşturur.
   5. İş Bölümü: Toplum içindeki iş bölümü ve uzmanlaşma, ekonomik ve sosyal yaşamı düzenler. İnsanlar farklı rolleri üstlenirler ve farklı işlerde uzmanlaşırlar.
   6. Hükümet ve Yönetim: Toplumlar, belirli bir yönetim yapısına sahip olurlar. Bu yapının temel amacı toplumun düzenini sağlamak, adaleti tesis etmek ve kamu hizmetlerini sunmaktır.
   7. Sosyal Değişim: Toplum hayatı, sürekli olarak değişir. Teknolojik gelişmeler, kültürel değişimler ve demografik değişiklikler, toplumun yapısını etkiler.

Toplum Hayatını Düzenleyen Kurallar

Toplum düzeni, amaçladığı düzen ve dengeyi yine kendi içinden ürettiği kurallarla gerçekleştirir. Sosyal düzen kuralları toplum içindeki düzeni, etik ve hukuki normları belirleyen kurallardır. Bu kurallar, insanların bir arada uyum içinde yaşamasını, haklarını ve özgürlüklerini korumayı, toplumun güvenliğini ve refahını sağlamayı amaçlar.

Din Kuralları

Din kuralları, bir dinin öğretilerine ve inançlarına dayalı olarak belirlenen ve takipçilerinin yaşam biçimlerini düzenleyen kurallardır. Farklı dinlerin kendine özgü kuralları ve öğretileri vardır. Din kurallarını diğer kurallardan ayıran en önemli özellik, bir kimsenin inanmadığı bir dinin kurallarına uyma zorunluluğu olmamasıdır.

Din kuralları ile ahlak kuralları bazı açılardan birbirlerine benzer. Öncelikle din kuralları da ahlak kuralları gibi uyulması zorunlu olan toplumsal düzen kurallarındandır. İşte din kurallarının başlıca özellikleri:

1. 1. İman ve İbadet: Dinkuralları, Tanrı’nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kuralları ise insan aklının eseri olduğundan dinamik kurallardır. İhtiyaçlarına uygun olarak şekil alır.
   2. Ahlaki İlkelere Dayalıdır: Din kuralları, ahlaki değerlere, etik kurallara ve insanların nasıl davranmaları gerektiğine dair öğretilere dayanır. Bu kurallar, insanların doğru ve yanlış arasındaki farkı anlamalarına yardımcı olur.
   3. Toplum Hayatını Düzenler: Dinler, toplum hayatını düzenleyen kurallar içerir. Bu kurallar, evlilik, aile yapısı, iş ilişkileri, komşuluk ilişkileri ve toplumsal sorumluluklar gibi konuları kapsar.
   4. Kutsal Metinler: Din kuralları inanılan ilahi güç veya varlığın yani Tanrı’nın yapma veya sakınma şeklinde emrettiği veya gerekli kıldığı kutsal değerlere dayanır.
   5. İnanç Temelinde Dayanır: Bu değerler akla değil, daha çok inanca dayanır. Bu nedenlede sorgulanamaz, tabu (doğma) anlamı taşır.
   6. Ahiret İnancı: Birçok din, ölüm sonrası yaşamın olduğuna inanır ve bu inanç, insanların davranışlarını ve kaderlerini etkiler. Din kurallarının yaptırımı uhrevi, yani ahirete ilişkindir. Hukuk kurallarının yaptırımı ise devlet gücüdür.

Ahlak Kuralları

Ahlak kuralları, insanların doğru ve yanlış arasındaki farkı belirlemeye yardımcı olan etik kurallardır. Diğer bir deyişle bir toplumda iyilik ve kötülük hakkında oluşan değer yargılarına göre, yapılması ve yapılmaması gereken davranışlara ilişkin kurallar bütünüdür.

1. 1. İnsanın kendisine karşı olan ödevlerini ifade eden kurallara subjektif, başka insanlara  yada topluma karşı sorumluluklarını ifade eden kurallara ise objektif ahlak kuralları denir.
   2. Ahlak kuralları, bireyleri iyi davranışları yapmaya, kötü davranışları yapmamaya vicdani yükümlülüklerle zorlayan kurallardır. Yaptırım gücü manevidir.
   3. Bu kurallar dürüst olmak, yalan söylememek, iftira ve dedikodu yapmamak örneklerinde olduğu gibi iyi olanın yapılmasını, kötü olanın yapılmamasını teşvik eder.
   4. Ahlak kurallarının kaynağı ya toplumsal değerler ya da kişinin vicdanıdır.
      
   5. Ahlak kuralları da din ve hukuk kuralları gibi insan davranışlarını düzenleyici bir özelliğe sahiptirler.
   6. Hukuk kurallarının benimsediği ve yaptırım altına aldığı birçok esaslar da yine ahlaki ilke ve değerlerdir. Örneğin ceza hukuku kapsamına giren başkasının malına zarar vermek, çalmak, iftira atmak vb. davranışlar hem hukuk tarafından cezalandırılmış hem de toplum vicdanında gayri ahlaki kabul edilmiştir.
   7. Birçok hukuk sistemi ahlakın hukuk üzerindeki etkisini kabul etmektedir. Hukuk ile ahlak birçok açıdan iç içe girmiş olmakla beraber bazı noktalarda birbirinden ayrılmaktadırlar:
      Vicdani vazifeler bakımından: Ahlak kişinin kendine karşı sorumluluklarını konu alır. Hukuk vicdan ile ilgilenmez.
      Şekil bakımından: Ahlak kuralları toplum vicdanında yer alan kurallardır. Hukuk kuralları ise yazılı kurallardır.
      Yaptırım bakımından: Hukuk kurallarına uyulmadığında devlet eliyle zor kullanılır ve kişi maddi olarak cezalandırılır. Ahlak kurallarına uyulmadığında ise kişi toplum nezdinde ayıplanır.

Görgü Kuralları

Bireyin toplum içindeki davranışlarını düzenleyen selamlaşma, konuk ağırlama, yeme-içme gibi kurallardır. Bu kurallar, kişilerin nezaketli, saygılı ve sosyal olarak kabul edilecek şekilde davranmalarını amaçlar.

Görgü kuralları zamana, kültüre ve yere göre değişiklik göstermektedir. Hatta bir toplum ya da toplumun bir kesimi için görgü kuralı sayılan bir durum bir başka toplum ya da toplumun farklı bir kesimi için böyle sayılmayabilmektedir.

İşte bazı temel görgü kuralları:

1. 1. Teşekkür Etme: Başkalarına yardım ettiğinde veya bir iyilik gördüğünde teşekkür etmek, saygılı davranışın önemli bir parçasıdır.
   2. Selam Verme: Karşılaşıldığında selam vermek, insanların birbirlerine saygı gösterdiğinin ifadesidir.
   3. Saygılı Konuşma: Başkalarıyla konuşurken nazik, saygılı ve kibar bir üslup kullanmak önemlidir.
   4. Kişisel Alanı Saygıyla Kullanma: Başkalarının kişisel alanlarına saygı göstermek, fiziksel mesafeyi korumak ve insanların rahatsız olmadan özel zamanlarını geçirmelerine izin vermek önemlidir.
   5. Dikkatli Dinleme: İnsanların konuşurken dikkatle dinlenmesi, başkalarının kendilerini önemsendiklerini hissetmelerini sağlar.
   6. Özür Dileme: Bir hata yaptığında veya birinin duygularını incittiğinde özür dilemek, saygılı davranışın bir göstergesidir.
   7. Telefon Kullanımı: Toplantılar, yemekler veya sosyal etkileşim sırasında telefon kullanımını sınırlamak, karşıdaki kişiye saygı gösterir.
   8. Zamanı Saygılı Kullanma: Randevulara zamanında gelmek ve diğer insanların zamanını saygılı bir şekilde kullanmak, görgü kurallarının bir parçasıdır.
   9. Başkalarının İzinini Almak: Başkalarının fotoğraflarını çekmeden veya kişisel bilgilerini paylaşmadan önce izin almak saygılı davranıştır.
   10. Yardımcı Olma: Başkalarına yardım etmek, saygılı ve yardımsever davranışların bir örneğidir.
   11. Misafirperverlik: Misafirlerinizi iyi karşılamak, onlara rahat bir ortam sunmak ve ihtiyaçlarına dikkat etmek önemlidir.

Görgü kuralları, toplum içinde daha hoşgörülü ve uyumlu bir yaşamı teşvik eder. Bu kurallar, insanların birbirlerine daha iyi hizmet etmelerine, çatışmaları önlemelerine ve olumlu sosyal ilişkiler sürdürmelerine yardımcı olur.

Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi çok sınırlı olsa da mümkündür. Örneğin; askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla düzenlenmiştir.

Örf ve Adet Kuralları

Örf ve adet kuralları, bir toplumun kültürel mirasının bir parçası olan ve nesiller boyunca aktarılan geleneksel davranış biçimlerini ifade eder. Bu kurallar, bir toplumun sosyal yaşamını, ilişkilerini ve etkileşimlerini düzenler. Örf ve adetler, toplumun değerlerini, inançlarını ve toplumsal normlarını yansıtır.

Bazen hukuk kuralları ile örf ve âdet kuralları uyumsuzluk içinde bulunabilir. Kan davası örneğinde olduğu gibi örf ve âdetin emrettiği davranış kuralını hukuk yasaklayabilmektedir.

İşte örf ve adet kurallarından bazılarının örnekleri:

Örfler;

Çiğnenmeleri halinde kişinin fiziki bütünlüğüne zarar verilmesi ve hatta öldürülmesi gibi ağır yaptırımları olan kurallardır.

1. 1. Kadın Sünneti (Kadın Genital Sakatlama): Bazı kültürlerde yaygın olan bu uygulama, kadın cinsel organlarının kısmen veya tamamen kesilmesini içerir. Kadın sünneti, insan haklarına aykırıdır ve birçok ülkede yasaklanmıştır.
   2. Zorla Evlilik: Zorla evlilik, bir kişinin isteği veya rızası olmadan bir başkasıyla evlendirilmesini içerir. Bu tür evlilikler, kişisel özgürlüğe ve insan haklarına aykırıdır.
   3. Aşiret Katliamları: Bazı toplumlarda aşiretler arasında geleneksel düşmanlık veya çatışmalar nedeniyle aşiret üyeleri arasında öldürme veya katliamlar meydana gelir. Bu tür şiddet olayları hukuka aykırıdır ve suç sayılır.
   4. Zorla Çocuk Evlilikleri: Bazı bölgelerde çocukların zorla evlendirilmesi, çocuk haklarına ve insan haklarına aykırıdır. Bu tür uygulamalar, çocukların sağlık, eğitim ve güvenlik haklarını ihlal eder.
   5. Onur Cinayetleri: Bazı toplumlarda aileler, ailenin itibarını korumak amacıyla aile üyelerini veya aile dışındaki kişileri öldürebilirler. Bu tür cinayetler, insan haklarına ve hukuka aykırıdır.
   6. Kız Çocuklarının Eğitimine Engel Olma: Bazı topluluklar, kız çocuklarının eğitim almasına veya okula gitmesine izin vermezler. Bu, kız çocuklarının eğitim hakkını ihlal eder.
   7. İşkence ve Kölelik: Bazı yerlerde işkence ve kölelik gibi insan hakları ihlalleri gelenek olarak görülür. Ancak bu uygulamalar hukuka aykırıdır ve uluslararası hukuk tarafından yasaklanmıştır.

Adetler;

Çiğnenmeleri durumunda dışlama, gruptan atılma gibi orta şiddette yaptırımı içeren kurallardır.

1. 1. Düğün Törenleri: Farklı kültürlerde düğün törenleri farklılık gösterir. Örneğin, birçok kültürde gelin ve damadın giydiği özel kıyafetler, düğün yemeği, danslar ve geleneksel törenler vardır.
   2. Beslenme Alışkanlıkları: Farklı kültürlerde beslenme alışkanlıkları ve yemek pişirme yöntemleri farklılık gösterir. Örneğin, Japon mutfağı, İtalyan mutfağı veya Hint mutfağı gibi farklı mutfaklar özgün tarifler ve geleneksel yemekler sunar.
   3. Giyim: Her kültürde giyim tarzları ve giyim kuralları farklıdır. Geleneksel kıyafetler, özellikle özel törenlerde veya bayramlarda giyilir.
   4. Ölüm ve Cenaze Törenleri: Farklı kültürlerde ölüm ve cenaze törenleri farklılık gösterir. Bu törenler, ölünün anısını yaşatmayı ve ailesine destek olmayı amaçlar.
   5. Misafirperverlik: Misafirlerin kabul edilme şekli ve onlara nasıl davranılacağı, örf ve adetlere bağlı olarak değişebilir. Bazı kültürlerde misafirlere özel bir yer ayrılırken, bazıları ise sıcak karşılama ve yemek ikramıyla misafirperverliklerini gösterirler.

Örf ve âdet kurallarının muhatabı genellikle belli bir bölgede yaşayan insan topluluğudur. Hukuk kurallarının muhatabı ise ülkede yaşayan herkestir.

Hukuk Kuralları

Yasalar, düzenlemeler, yönetmelikler, mahkeme kararları ve anayasalar gibi belgelere dayanır.

İnsan aklının bir ürünü olan hukuk kuralları, toplumda kişilerin davranışlarını tanzim eden, devlet gücü (zorlaması) ile desteklenmiş kurallardır.

Maddi yaptırımlıdır, ihlali halinde emir devlet gücüyle yerine getirilmeye zorlanır.

İnsan topluluklarının her birinde hukuk düzeni vardır. Hukuk kuralları toplumsal, sosyal, ekonomik ve siyasal ihtiyaçları gidermek amacıyla oluşturulmuştur.

Hukuk kurallarının yöneldiği hedef, adaleti gerçekleştirmektir. Adalet haklılığı, hakka uygunluğu ifade eder.

Hukukun işleyişi, bir ülkenin yasal sistemine, hukuki prosedürlere ve kurumlarına bağlı olarak değişir.