Hukuk Kurallarının Uygulanması

Hukuk kurallarının uygulanması için birtakım değerlendirmelerin yapılması gerekir. Hukuk kuralları genel ve soyuttur. Genel ve soyut kuralların somut olaylara uygulanabilmesi için birtakım değerlendirmelerin yapılması gerekir. 

Anlam Bakımından Hukuk Kurallarının Uygulanması

• Bir hukuk kuralının somut bir olaya uygulanabilmesi için anlamının bilinmesi gerekir.
• Zira kuralın içeriği ve kapsamı bu anlama göre belirlenir.

Yorum Türleri:

Genel itibarıyla, yorumu yapan kişi veya otoriteye göre yorum türleri; vardır. Bunlar  yasama, idari, yargısal ve bilimsel yorum olarak sınıflandırılmaktadır.

Yorum Metotları:

Yorum, başta anayasa ve kanun olmak üzere  her türlü sözleşmenin ibarelerinin anlamlarının açıklanması ve belirlenmesidir.
Bir hukuk kuralının tam ve kesin anlamını ortaya çıkarmak amacıyla çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Bunlara yorum metotları denir.

1. Sözel Yorum Metodu: Temel özelliği, hukuk kuralının sözlerine bağlı kalması ve onun dışına çıkmamasıdır.
2. Mantıki Yorum Metodu: Mantık kuralları yardımıyla ulaşılan sonuçlarla, toplumun hukuki düzenlemenin uygulanma anındaki ihtiyaçlarına ve çıkarlarına uygunluğuyla ilgilenir. Dolayısıyla bu yöntemde hukuki metinlerin hükümlerine yüklenilen anlam daha çok teorik ve mantıksaldır.
3. Kavramcı Yorum Metodu: Bir kuralın yorumlanmasında ilgili kuralın soyut içeriğinden hareket etmesi gerektiğini savunur.
4. Menfaatler İçtihadı Metodu: Buna göre ise; hâkim, her iki tarafın da menfaatlerini dengelemelidir.
5. Sistematik Yorum Metodu: Bir kanun maddesi yorumlanırken, diğer maddelerle birlikte ve hatta tüm hukuk sistemi içinde değerlendirilerek yorumlanmalıdır.
6. Amaçsal Yorum Metodu: Hukuk metni ve metnin hazırlık çalışmaları, metnin anlaşılmasında yol göstericidir. Ancak bunlarla yetinilmemeli, bunlarla birlikte yorumlama sürecinde, metnin konuluş amacı ve özellikle günün ihtiyaçları, dönemin görüş ve düşünceleri de dikkate alınmalıdır.
7. Tarihsel Yorum Metodu: Kuralın yapılması sırasında meclisteki süreçte komisyonlarda yapılan tartışmalar, ortaya konulan görüşler, hazırlanan raporlar, meclis görüşmeleri sırasında milletvekillerinin kanunun leh ve aleyhindeki görüşleri sırasında kanuna verdikleri anlam, kurala verilecek anlamı belirlemektedir.
8. Karma Yorum Metodu: Hukuk kuralının yorumlanmasında sırasıyla lâfzî yorum yöntemine, amaçsal yorum yöntemine, tarihsel yorum yöntemine ve bunların yeterli olmadığı durumlarda diğer yorum yöntemlerine de başvurulması gerekli ve yerinde olacaktır.

Hukuk Kurallarının Uygulanmasında Mantık Kurallar

• Hukuk kurallarının yorumlanmasında mantık ilkelerinden yararlanılır.
• Bu ilkelerin en çok kullanılanları:
  1. Kıyas (örnekseme): Belirli bir durum veya ilişki için getirilmiş bir hukuki düzenlemenin kendisine benzeyen fakat hakkında hiç veya açık düzenleme bulunmayan diğer durumlar için de uygulaması anlamına gelir. Kural olarak özel hukukta geçerli olup, kamu hukuku dallarından özellikle vergi ve ceza hukukunda geçerliliği söz konusu değildir.
  2. Evleviyet (öncelikle uygulama): Çoğun içinde azın da bulunacağı ilkesine dayanır. Bu mantık kuralı uyarınca, bir konuda çoğu yapmaya yetkili olan, azı yapmaya da öncelikle yetkilidir.
  3. Aksiyle Kanıt (zıt anlamdan hüküm çıkarma): Hukuk kuralları hem asli hem de zıt anlamlarıyla uygulanır. Diğer bir ifadeyle kural koyucu bir hukuki düzenlemede bulunurken, hükmün asli anlamı dışında kalan hususları düzenlemenin dışında bırakmışsa, asli anlamın kapsamı dışında    bırakılan hususlarda hukuki düzenleme (kanun) boşluğundan bahsedilemez.

Zaman Bakımından 

• Hukuk kuralları genellikle yürürlüğe girdikleri tarihten sonraki olay ve işlemlere uygulanır. Yürürlüğe girmelerinden önceki olaylara uygulanmaz.
• Buna, kanunların geriye yürümezliği ilkesi denir.
• Bunun nedeni, hukuka güveni sağlamaktır.
• Bunun sonucu olarak kişiler ancak işlemi yaptıkları, suç olarak öngörülen fiili işledikleri sırada yürürlükteki kurallara göre sorumlu tutmaktır.
• Bazen kanunlar, ayrıksı bir durum olarak, yürürlüğe girdikleri tarihten önceki olaylara ve işlemlere de uygulanır.
• Bu durum, özellikle ceza hukukunda geçerlidir. Bunun nedeni, ceza hukukunda   sanığın lehine olan kanunun uygulanması ilkesinin geçerli olmasıdır.

Yer Bakımından

• Yürürlükte bulunan hukuk kurallarının nerede, hangi coğrafi alanda hüküm ifade edeceğini ve uygulanacağını anlatır.
• Hukuk kurallarının yer bakımından uygulamasında şahsilik ve mülkilik olmak biçiminde iki ilke vardır.

Mülkilik İlkesi:

• Bir ülkede bulunan herkese o devletin hukuk kurallarının uygulanmasını esas alan ilkeye denir.
• Bu ilkenin katı biçimde uygulanması bazı hakların kaybolmasına veya adaletsiz sonuçların ortaya çıkması şeklinde sakıncalara yol açar.
• Mülkilik ilkesine göre, ülke içerisinde, kural olarak vatandaş-yabancı ayrımı   yapılmaksızın bulunulan ülkenin hukuku uygulanır.
• Bu ilke çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti topraklarında Türk hukuku uygulanır.

Şahsilik İlkesi:

• Bir ülkenin yasaları vatandaşlarını yabancı ülkelerde de takip etmesi söz
• Böylece ülke unsuru yerine vatandaşlık unsuru esas alınır.
• Vatandaş nerede, hangi ülkede bulunursa bulunsun, vatandaşı olduğu ülkenin hukuku uygulanır.
  Dolayısıyla bu ilkeye göre bir Türk vatandaşı dünyanın neresinde olursa olsun Türk hukuku uygulanacaktır.